Czy wiesz, że przestrzeń może stymulować bądź przeszkadzać w rozwoju człowieka, a także ma bezpośredni wpływ na jego nastrój? Nie tylko zagospodarowanie przestrzeni, ale także zapachy, dźwięki i kształty tworzą środowisko człowieka – w zależności od jakości tej przestrzeni będzie ono pozytywne bądź degradujące.

Plac zabaw jest to jeden z najważniejszych krajobrazów, z którymi styka się dziecko żyjące w mieście. Jest on dla dziecka łatwo identyfikowalny ze względu na swoją bliskość, powtarzalność i stałość. Jest zdefiniowaną przestrzenią, określoną przez obiekty (urządzenia, ławki), granice (ogrodzenia trwałe lub umownie wyznaczone), teksty (regulamin korzystania z urządzeń na placu zabaw), dystans (odległość od domu i innych charakterystycznych dla dziecka obiektów) i sposób zagospodarowania terenu.

Ta przestrzeń jest szczególnie istotna w rozwoju dziecka, gdyż badania wskazują, iż dzieci w wieku przedszkolnym aż 80% aktywnego czasu przeznaczają na interakcje ze środowiskiem fizycznym.[1] To właśnie tutaj – na placu zabaw – kształtują się podstawowe kompetencje społeczne począwszy od komunikacji, a skończywszy na nauce kreatywności. Plac zabaw często jest pierwszym miejscem, w którym zachodzi proces komunikacji z „obcym” (innym bawiącym się dzieckiem). To także miejsce, które powinno sprzyjać nauce tolerancji (np. dla osób niepełnosprawnych, dzieci innych narodowości czy o innym statusie społecznym).

Idealna przestrzeń zabawowa powinna składać się z poszczególnych stref, odpowiadających różnym potrzebom dzieci[2]:

• Strefa zabawy typu przygodowego – dzieci samodzielnie kształtują swoją przestrzeń (budują nowe konstrukcje, zmieniają funkcje zastanych elementów, burzą je)
• Strefa zabawy dramatycznej – pozwala na zabawy aktorskie
• Strefa zabawy imaginatywnej – rozwija zmysł wyobraźni
• Strefa rozwoju siły mięśniowej
• Strefa gier manipulacyjnych – rozwija koordynację psychoruchową
• Strefa kontaktu z przyrodą – pozwala na naukę procesów przyrody, rozwija zmysł dotyku, węchu
• Strefa zabaw na wolnej przestrzeni – umożliwia rozgrywki sportowe lub gry w większej grupie dzieci

Standardowe place zabaw, a zwłaszcza te obecnie powstające na sztucznych nawierzchniach, posiadają jedynie strefę rozwoju siły mięśniowej, zaniedbując wszystkie pozostałe potrzeby. Nie są projektowane z założeniem stymulacji psychicznej czy społecznej jego małych użytkowników. Dlatego też tak ważne jest to, by wprowadzać na plac zabaw elementy, które rozwijają różne zmysły i umiejętności najmłodszych. Kreatywny i interdyscyplinarny plac zabaw, który dodatkowo może służyć integracji różnych grup społecznych i wiekowych może być idealną platformą rozwoju młodego człowieka.

Zachęcamy, by odrzucić schematy i pomyśleć o przestrzeni placu zabaw nieco szerzej!

Fragment tekstu pochodzi z pracy dyplomowej założycielki Parku Interakcje, Elżbiety Legoń-Szpunar pt. „Reżim 4S, czyli co komunikuje plac zabaw? Wpływ przestrzeni na zachowanie odbiorcy placu zabaw.” Praca została obroniona na Uniwersytecie Wrocławskim w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej.

[1] Bańka A. Społeczna psychologia środowiskowa, Warszawa 2002, s. 339

[2] Bańka A. Społeczna psychologia środowiskowa, Warszawa 2002, s. 342